Hamilelikten (Gebelikten) Korunma Yöntemleri

Hamilelikten (Gebelikten)  ideal bir korunma metodu yoktur. Her metodun yan etkileri, arzu edilmeyen tarafları vardır. Bu nedenle hastaya her metod iyi açıklanmalı ve her hasta için kendisine en uygun metod önerilmelidir.

Doğum kontrolu hapları:

Bunlar östrojen ve progesteron hormonu bileşimi haplardır. En sık kullanılan ve en etkili olan şekli bu iki hormonun beraber bulunduğu haplardır. Üç haftada günde bir tane alınır bir hafta alınmaz, bu her ay tekrar edilir. İlk defa başlarken birinci hapı ay halinin başladığı ilk günde 7 gün içinde almaya başlarsanız o ay korunmanız vardır. Eğer herhangi bir gün hapı almayı unutursanız hatırlayınca hemen o anda bir tablet alın o gün iki tablet alsanız bile .Fakat eğer iki gün sıra ile unutursanız haplara devam edin ama başka bir koruma metodu da kullanın: kondom, vajinal koruyucu krem ve süppozituar gibi.

Bu hormon hapları doğum kontrolünü ovulasyonu (yumurta yapımı) durdurmak suretiyle yaparlar. Ayrıca rahim ağzındaki mümkün maddesini yoğunlaştırmak, sperm ve yumurtanın ilerlemesini yavaşlatmak gibi korunmaya faydalı etkileri vardır.

Önemli olan bir nokta hapların en etkili fakat aynı zamanda içinde en az miktarda hormon bulunanların tercih edilmesidir.

Bu tabletlerin birçok organ sistemine etkisi vardır.

Kalp ve damar sistemine olan etkisinde kan pıhtılaşması arttığından daha önceleri yüksek dozlu haplar kullanıldığından damar tıkanması tehlikesi daha fazla idi . Bugün ufak dozda hormon haplar kullanıldığın bu tehlikeli çok azalmıştır. Bununla beraber herhangi bir nedenle ameliyat gerekiyorsa, ameliyattan bir ya evvel bu haplar durdurulmalıdır.

Tansiyonu ve kanda kolesterolü yüksek olanlarla şeker hastalarında koroner (kalp) riski yüksek olduğundan ve yine 35 yaşından büyük olup, sigara içenlerde aynı nedenler bu haplara başlamadan önce doktorla görüşülmelidir. Bir çok uzman yukarıdaki şartlarda bu hapları tavsiye etmezler. 35 yaşından küçük olup sigara içmekte olanlara sigarayı bırakmaları veya hiç olmazsa azaltmaları önerilmelidir.

Bazı normal tansiyonlu kişilerde bu haplar yüzünden tansiyon yükselebilir. Başlangıçta bu hapları almaya başlayan kadın her 6 ayda bir kontrol edilmelidir.

Genellikle yine başlangıçta baş ağrısı ve depresyon sorun olabilir. Eğer baş ağrısı veya depresyon devam ederse hapların hiç olmazsa bir süre durdurulması gerekebilir.

Hamilelikte olduğu gibi bu hapları alanlarda da yüzde hafif kahverengi lekeler başlayabilir ve yine yüzde sivilceler oluşabilir. Bunlar tablet bırakılınca kaybolurlar.

Yüksek dozlarda haplar kullanılırken sık görülen memelerdeki ağrı , zamanımızda küçük dozlu kullanıldığından seyrek rastlanmaktadır ve genellikle geçicidir. Bu hapları alanlarda meme kanserinin artmış olduğu ispatlanamamıştır. Yapılan birçok çalışmalar böyle bir etki göstermedi.

Karaciğer ve safra yollarına etki: Safra taşı oluşumu ilk bir iki yıl iki misli artmakta fakat sonra normale dönmektedir. Çok ender olarak (kullanılan 50.000 kişide bir vaka) karaciğer uru (kanser değil) oluşabiliyor.

Hap durdurulduktan sonra sonra bir süre ay hali görülmeyebilir. Bu kimselerin yarısında hap kullanılmadan evvel de muntazam olmayan ay halleri vardır. Çoğunda ay halleri kendiliğinden başlar, başlamazsa doktor hormon tedavisi ile başlatabilir.

Hangi hallerde doğum kontrol hapı kullanılmamalıdır:

1- Hem atardamar ve hem de toplardamar hastalıklarında bu haplar alınmamalıdır. (Evvelce derin toplardamar kan pıhtısı tıkanması) (tromboz) , akciğer embolisi (akciğer kan pıhtısı tıkanması)

2- Gebelik olup olmadığı belli değil ise, ispatlanıncaya kadar beklenir (gebelikte alınmaz, fakat gebe olduğunun farkına varmadan bu hapları almaya devam etmiş ise bebeğe zararı dokunur diye düşük yaptırmaya gerek yoktur)

3- Kalp hastalığı varsa ,

4- İlerlemiş şeker hastalığı (damar hastalığı başlamış) olanlar .

5- Karaciğer hastalığı olanlar (evvelce karaciğer hastalığı geçirmiş olupta şimdi karaciğer testleri normal olanlar bu hapları alabilirler)

6- Sigara içen 35 yaşından büyük bir kadın

7- Kontrol edilemeyen yüksek tansiyon

8- Meme ve rahim (endometrium) kanseri olanlar

9- Muntazam olmayan kanamalarda, gebe olmasa bile eğer ay halleri olmuyorsa, bir teşhis konuluncaya kadar haplara başlanmamalıdır.

10- Barsak malabsorbsiyon sendromu varsa (Tüberküloz hastası)olup , rifampin ilacı alıyorsa (hap gebeliği iyi korumuyor)

11- Bazı ilaçlar alınırken koruma azaldığından , örneğin: bazı uyku ilaçları, sülfonamidler, cyclophosphamid, bazı antibiyotikler, dilantin gibi ilaçları kullananlara bu ilacı aldıkları sürece ilave koruyucu metodlar önerilmelidir.

Gebeliği koruma haplarının diğer faydaları:

1- Progesteronun östrojene tamponlayıcı etkisi ile ay hallerinde fazla kanama olmaz.

2- Memelerde ağrılı kistler azalır.

3- Ovulasyon durduğundan ay hallerinde ağrı olmaz ve regli öncesi rahatsızlık sendromu kuvvetini kaybeder.

4- Overdeki fonksiyonel kistler çok azalır.

5- Bu hapları kullananlarda yumurtalık kanseri az oluyor.7 yıl bu hapları kullanan kadında bu kanser riski % 80 azalmıştır. Hapı 10 yıl almamış olanda bu hapı bıraksa bile bu faydalı etki 15 yıl daha devam etmektedir.

6- Rahim (endometrium) kanseri olasılığı da hap kullanma süresi uzadıkça azalmaktadır. (rahim ağzı- cervix- kanserleri arttığı iddiası ispatlanamamıştır.)

7- Yapılan araştırmalar romatoid (mafsal iltihabı) bu hapı alanlarda % 50 ve pelvis iltihaplarının % 50 azaldığı gösterilmiştir. Ayrıca bel kemikleri yapımında kuvvetlenme görülmüştür.

Diğer bir doğum kontrol hapı minipill denen, yalnız progesteron ihtiva eden haptır. Bu bilhassa östrojen alamayan kadınlar için önerilir. Ayrıca 35 yaşından büyük olupta sigara içiyorsa bu çeşit hapı tercih etmelidir. Emziren anneler de bu hapı kullanabilir. En rahatsız edici yan etkisi muntazam olmayan kanamalardır.

Deri Altına hormon yerleştirilmesi (implant):

Bu metod içinde hormon (progesteron) bulunan 6 tane kapsül kolun üst kısmının iç tarafına deri altına yerleştirilir. Bu kapsüller 5 yıl süre ile kana hormon vererek ovulasyonu durdururlar. Östrojen alamayan veya her zaman başka bir metodla uğraşmak istemeyen kadın için iyi bir metoddur. Arada bir kanama olması, kapsülleri deri altına koymak için doktora ihtiyaç bulunması istenmeyen yan etki kabul edilebilir.

Ertesi sabah tabletleri:

Hormon kullanarak gebeliği önleme yollarından biri de korunmasız olan bir cinsi münasebetten sonra fakat 72 saat içinde doğum kontrolu hapları alma metodudur. İlişkiden sonra hemen 72 saati geçmemek şartı ile iki hap alınır iki tanede 12 saat sonra alınır. Bu hormon tabletleri rahmin iç zarını ilkah olmuş, yumurtanın yuvalanamayacağı şekle sokar.

Bunlara-ertesi sabah tabletleri-deniyor.

Doğum kontrolünde diğer metodlar:

Rahim içine yerleştirilen spiral:

Çok başarılı olan bir metoddur. Oldukça basit bir operasyonla bir spiral rahime yerleştirilir ve yıllarca doğum kontrolünü temin eder. Bu metodun iyi bir tarafı bütün vücudu etkileyen yani sistematik bir etkisinin olmayışıdır. Bununla beraber bazı yan etkiler görülebilir.Bunlardan biri rahmin spirali dışarı atmasıdır. Genellikle içeri koyma ameliyatından hemen sonra olur. İlerde bir defa daha denenir tekrar düşerse başka metoda geçilir. Spiral içeriye yerleştirilirken rahim delinmesi olanağı bilhassa tecrübeli ellerde çok enderdir. Fakat delinme olur ve spiral karın içine düşerse iltihap veya barsak tıkanması tehlikesi nedeniyle karında çıkarılmalıdır. Bunun için en kolay laparoskop denilen aletle çıkarılmasıdır.

Genital organlarında iltihap olan bir kadın tedavi oluncaya kadar spiral konulmaz . Spiral vakalarında pelvis-karın iltihapları artıyor ve genellikle iltihap spiral konurken başlıyor. O nedenle spiral yerleştirilme operasyonu steril şartlar altında yapılmalıdır. Spiral rahim içine yerleştirildikten sonra ucuna bağlı olan naylon iplik hazne (vajina) içine sarkar bu kadının ayda bir defa parmağı ile spiralin farkına varılmadan dışarı düşüp düşmediğini muayene etmesi içindir.

Hiç çocuğu olmamış genç bir kıza iltihap tehlikesi nedeniyle spiral konulmalıdır. Bu spiralin en çok kullanılanları içinde bakır veya progesteron hormonu olanlardır. 4-5 yılda bir değiştirilmesi lazımdır. (son yıllarda daha uzun süre kalabilen bakırlı spiraller yapılıyor) Ay hallerinde fazla kanaması olanlara progesteronlu spiral önerilir.

Rahimde spiral olduğu halde kadın gebe kalırsa spiral çıkarılmalıdır. Çıkarılmazsa düşük olanağı üç misli artar.

Vajinal Korunma Krem ve Suppozituarları:

Bunlardan krem, jel ve sünger çeşitleri vardır. Çoğu nonoxynol-9 ile hazırlanmıştır. Ya sperm hareketini dudururlar veya spermi öldürürler. Cinsel ilişkiden evvel vajene konur. Kontraseptif sünger vajinada koruyucu olarak 48 saat kalabilir.

Krem veya jel kullananlarda seks ile geçen iltihaplar daha az görülüyor. Buna karşılık sünger kullananlarda toksik şok sendromu denilen iltihap hafif olarak artmış durumdadır.

Bu metodla gebeliğe karşı koruma oranı % 85 ‘tir. Yani 100 kadın bu krem vb. kullanmaya başlayacak bir yıl sonra aralarında 15 kadın gebe kalmış olacaktır.

Diyafram – Bakteri –Metodu:

Diyafram bir nevi ince lastikten yapılmış kubbe şeklinde bir yapıttır. İlişkiden evvel kadın bunu sperm öldürücü krem veya jel ile hazneye yerleştirir. (eğer ilişki diyafram konmasından iki saat sonra olacak ise tekrar hazneye krem veya jel ilave edilmelidir.) Bu suretle diyafram bir barikat yapar ve spermler rahime giremezler.

Diyaframlar değişik büyüklüklerde gelir. O nedenle doktorun her şahıs için ölçmesi gerekir. Zira bir diyafram o kadın için çok büyük ise hem iyi yerleştiremez ve hem de rahatsızlık yaratabilir. Yahut da diyafram çok küçük ise görevini yapamaz, spermler etrafından rahim içine girerler.

Cinsi ilişkiden sonra diyafram hemen çıkarılmamalıdır yoksa canlı spermler yine içeri girebilir, 6 saat beklemelidir. Fakat iltihap tehlikesi nedeniyle 8 saatten fazla da beklememelidir. Diyafram çıkarıldıktan sonra temiz yıkanmalı ve lastikte zamanla küçük delikler oluşup oluşmadığından emin olmak için muayene edilmelidir.

Condom (prezervatif):

Condom orgazmdan evvel penise takılan ince lateks veya poliüretan yapılı olan ve semenin vajene dökülmesine mani olan bir koruyucudur.

Bugün kadınların da kullanabileceği kondomlar yapılmıştır.

Gebelikte koruma faydası yanında cinsel ilişkilerle bulaşan çoğu hastalıklara karşı iyi bir korunma yoludur. Ancak her bulaşıcı (AIDS, Herpes gibi) hastalığa karşı tam korumayabilir. Zira bu hastalıklar dış genital organlarda da bulunabilir.

Ritim metodu:

Ritim metodu her ay ovulasyon günlerinden kaçınarak cinsi ilişkinin yapıldığı metoddur. Ay halleri 28 günde bir gelen ve 3-7 gün süren bir kadın ay halinden sonra 5 gün içinde ve gelecek ay halinde 5 gün öncesinden başlayarak ilişkide bulunursa ve bu 5 gün sonra, 5 gün evvel arasında kalan sürede ilişkide bulunulmazsa yumurtlama gününü atlamış olur, ve korunmuş olur.

Bu tariften anlaşılacağı üzere ay halleri muntazam olmayanlar için iyi bir metod değildir.

Ameliyat Metodu:

Ya karın açılır tüpler kesilip bağlanır veya laparoskopla karına girilir ve diğer bir alet yardımı ile tüplere halka veya klip (pens) konarak ameliyat da anestezi altında yapılır.

Dışarı çekme (coitus interruptus) metodu:

Bu metod akıtma (ejakülasyon) olmadan penisin dışarı çekilmesidir.

Tabii ki tam bir korunma metodu değildir.

Bu Yazımızda İlginizi Çekebilir!

• Genç Kadınlarda adet düzensizliğinin nedenleri Nelerdir ?

• Gebelikte Düşük Çeşitleri

• Ertesi Gün Hapı Nedir?